Znaczenie witaminy A oraz jej suplementacja w chowie i hodowli drobiu

Witamina A odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i prawidłowego rozwoju drobiu. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania wielu układów organizmu – w szczególności układu odpornościowego, wzrokowego oraz rozrodczego. Bierze także udział w regulacji procesów wzrostu, a jej odpowiednia podaż wpływa na wydajność produkcyjną ptaków, w tym na tempo przyrostów oraz jakość jaj, co bezpośrednio przekłada się na efekty ekonomiczne.

W organizmie witamina A odpowiada za utrzymanie integralności nabłonków wyściełających drogi oddechowe, przewód pokarmowy i układ moczowo-płciowy. Jej niedobór prowadzi do keratynizacji i osłabienia funkcji ochronnych tych tkanek, co ułatwia wnikanie patogenów i sprzyja rozwojowi infekcji. U młodych ptaków niedobór może skutkować zahamowaniem wzrostu, osłabieniem ogólnej kondycji i większą podatnością na choroby. Charakterystyczne są także objawy ze strony narządu wzroku, takie jak kseroftalmia, czyli wysuszenie i zmętnienie rogówki, prowadzące nawet do ślepoty. W skrajnych przypadkach przy sekcji obserwuje się obecność białych, serowatych złogów w przełyku, tchawicy i nerkach, będących efektem metaplazji nabłonka (normalny, zdrowy nabłonek – np. nabłonek migawkowy wyściełający drogi oddechowe – w warunkach niedoboru witaminy A przekształca się w nabłonek płaski rogowaciejący, czyli bardziej przypominający skórę. Nie ma zdolności do wydzielania śluzu, nie posiada rzęsek, nie pełni skutecznie funkcji ochronnej.

Niedobór witaminy A wpływa także niekorzystnie na funkcje rozrodcze. U niosek obserwuje się spadek nieśności oraz pogorszenie jakości jaj, a u kogutów może dochodzić do osłabienia płodności. W stadach reprodukcyjnych skutkiem deficytu może być również obniżona wylęgowość jaj i wzrost śmiertelności piskląt.

Z drugiej strony, nadmiar witaminy A także jest niebezpieczny. Jako związek rozpuszczalny w tłuszczach, witamina A kumuluje się w organizmie, przede wszystkim w wątrobie i w przypadku długotrwałego przedawkowania może prowadzić do objawów toksycznych. Zatrucia objawiają się zahamowaniem wzrostu, deformacjami kości, szczególnie kończyn i mostka, a także krwawieniami wewnętrznymi. Obserwuje się również zaburzenia koordynacji ruchowej, drżenia i porażenia kończyn, które wynikają z uszkodzeń układu nerwowego. Wątroba, jako narząd magazynujący retinol, może ulec powiększeniu i degeneracji komórkowej. W ciężkich przypadkach dochodzi do nagłej śmierci ptaków.

Zapotrzebowanie na witaminę A różni się w zależności od wieku, gatunku i przeznaczenia ptaków. Przykładowo, brojlerom zaleca się dawki od 8 000 do 12 000 IU na kilogram paszy, podczas gdy dla niosek wartości te wzrastają do 10 000–15 000 IU. Indyki, z racji większej masy ciała i dłuższego cyklu produkcyjnego, potrzebują nawet do 20 000 IU/kg.

W praktyce hodowlanej witamina A dostarczana jest głównie w postaci premiksów dodawanych do pasz, choć jej źródłem mogą być także zielonki, suszona lucerna czy oleje rybie. Bardzo ważne jest zachowanie odpowiednich proporcji, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar witaminy A niosą ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne.

Podsumowując, witamina A to jeden z najważniejszych mikroskładników w żywieniu drobiu. Jej odpowiednia suplementacja warunkuje prawidłowy rozwój, odporność, wydajność produkcyjną oraz dobrostan zwierząt. Dlatego tak istotne jest monitorowanie jakości i zawartości składników odżywczych w paszach oraz dostosowywanie ich do potrzeb konkretnego stada.
P.C.